powrót

 

Uzasadnienie

Przedstawione propozycje zmian rozporządzenia regulującego materię dotacji przedmiotowych do podręczników szkolnych i akademickich są efektem i podsumowaniem kilkuletnich doświadczeń funkcjonowania tych dotacji jako instrumentu oddziaływania na rynek podręczników, według zasad określonych w nowelizowanym rozporządzeniu. Zasady te zostały sformułowane w 1999 r. jako wykonanie delegacji do wchodzącej wówczas w życie ustawy o finansach publicznych. W poprzednim stanie prawnym materię tę regulowały dwa akty prawne, odrębnie ujmujące zasady i tryb udzielania dotacji oraz stawki dotacji, przy czym określanie tych ostatnich pozostawało w wyłącznej kompetencji Ministra Edukacji Narodowej, co pozwalało elastycznie reagować na zmieniającą się sytuację w tym segmencie rynku podręczników.

Potrzeba zmian nowelizowanego rozporządzenia wynika z oceny wpływu tych dotacji na rozwój i kształt tej części rynku podręczników, ze zmian programowych i strukturalnych w systemie edukacji oraz potrzeby doprecyzowania już stosowanych procedur.

Najistotniejsze zmiany w stosunku do dotychczas obowiązujących przepisów to:

l. Zróżnicowanie stawek dotacji w stosunku do podręczników szkolnych i akademickich, w tym zwiększenie stawek dotacji do podręczników szkolnych, czyli powrót do rozwiązania stosowanego do 1999 r. ponieważ:

- podręcznik szkolny spełnia zupełnie inną rolę w procesie dydaktycznym niż podręcznik akademicki. Jest podstawowym i niezbędnym materiałem dydaktycznym, służącym spełnianiu obowiązku nauki, stąd potrzeba zwiększenia jego dostępności przez eliminowanie barier jaką jest cena, a jednocześnie stworzenia optymalnych warunków dla wydawców, aby zechcieli podejmować prace nad tytułami nieatrakcyjnymi rynkowo,

- w budżetach rodzinnych wzrosły realne wydatki związane z wyposażeniem dzieci w niezbędne podręczniki szkolne z powodu m.in. stosowanej obecnie metodologii ich opracowania, w której podręcznik do danego przedmiotu składa się często z kilku odrębnych woluminów (np. semestr I i II), wprowadzenia w 2001 r. stawki podstawowej podatku VAT na wyroby multimedialne, w które bardzo często zaopatrywane są podręczniki szkolne, zwiększenia kosztów wprowadzenia podręcznika na rynek (zwiększone koszty promocji i reklamy), wreszcie z powodu zubożenia społeczeństwa,

- określone w nowelizowanym rozporządzeniu stawki dotacji do podręczników szkolnych (1200 zł do l arkusza wydawniczego przy pierwszym wydaniu i 850 zł przy kolejnym wydaniu) nie zmieniane od 1999 r. skutkują regularnym spadkiem liczby dotowanych tytułów (składanych wniosków o dotację) - w latach 2001-2002 wpłynęło 2-krotnie mniej wniosków o dotację w porównaniu z okresem do 2000 r., co wskazywałoby m.in. na obecną nieefektywność stawek ustalonych na tym poziomie. Wprowadzenie w 1999 r. jednolitych stawek dla podręczników szkolnych i akademickich odbyło się pod hasłem spójności prawa regulującego podobną materię -jednocześnie oznaczało to już wówczas faktyczne obniżenie stawek do podręczników szkolnych, jako że stawkę przy pierwszym wydaniu ustalono na poziomie 1998 r., przy kolejnych wydaniach na poziomie 1994-1995 r.

- w 2003 r. nastąpiły podwyżki cen papieru i płyt offsetowych o ok.. 15 % każda, planowane jest wprowadzenie od stycznia 2004 r. 22% stawki podatku VAT na usługi drukarskie,

- z analizy kosztów tytułów dotowanych w 2002 r. wynika, że średnia cena zbytu podręcznika szkolnego wynosiła ok. 22 zł. -Przeprowadzone symulacje wykazują, że zwiększenie stawek do proponowanego poziomu (1900 zł - pierwsze wydania, 1350- kolejne wydania) obniżałoby cenę zbytu podręcznika średnio o kilka złotych (ok. 5 zł), co jest już stanem odczuwalnym dla indywidualnego odbiorcy, a zważywszy ww. wzrost kosztów wydania książek , przynajmniej w części rekompensowałoby nieunikniony wzrost cen lub ryzyko deficytu ponoszonego przez wydawcę,

- w 2002 r. wprowadzono nowe typy szkół (liceum profilowane) i nową formę kształcenia (kształcenie ogólnozawodowe) w związku z czym istnieje  potrzeba stworzenia warunków, spełniających rolę impulsu do podjęcia prac przez wydawców nad powstaniem podręczników dla tej formy kształcenia. Ze względu na charakter tych podręczników mechanizm rynkowy i obowiązujące stawki dotacji nie są tutaj wystarczającą zachętą, o czym świadczy fakt, że w 2002 r. do użytku szkolnego zostały dopuszczone tylko 4 tytuły do kształcenia ogólnozawodowego.

2. Rezygnacja ze sposobu określenia stawki dotacji do podręczników szkolnych poprzez ustalenie maksymalnego pułapu stawki (formuła  „do x zł") na rzecz określonych stawek do jednego arkusza wydawniczego przy pierwszym i następnym wydaniu. Obowiązujący zapis znajduje uzasadnienie w stosunku do podręczników akademickich, gdzie koszty przygotowania podręczników specjalistycznych mogą się znacząco różnić. Podręczniki szkolne są materią bardziej jednorodną, a w razie uzasadnionej konieczności zróżnicowania stawki wystarczający jest zapis §2.2 nowelizowanego rozporządzenia dający możliwość zwiększenia stawki o 10 %. Proponowana zmiana ogranicza uznaniowość w przyznawaniu dotacji, zwiększa efektywność planowania wydawniczego, a zatem i efektywność planowania i wydatkowania środków budżetowych na dotacje przedmiotowe do podręczników szkolnych.

3. Rozszerzenie i doprecyzowanie wymagań, dotyczących dokumentów niezbędnych przy ubieganiu się o dotację do podręcznika akademickiego (konspekt zmian przy kolejnych, zmienionych wydaniach oraz dwie aktualne recenzje sporządzone przez samodzielnych pracowników naukowych) w celu usprawnienia procedury przyznawania dotacji oraz zapewnienia jakości dotowanych podręczników.

4. Obniżenie minimalnego nakładu dotowanego podręcznika akademickiego z 1500 do 1000 egzemplarzy. Podyktowane jest to wzrastającą specjalizacją w poszczególnych dyscyplinach naukowych oraz ogólną sytuacją na rynku książki akademickiej, w którym wydawcy ponoszący określone koszty związane z przygotowaniem podręcznika są wypierani z rynku przez atrakcyjne cenowo usługi kserograficzne i ponoszą straty na wieloletnim magazynowaniu wydrukowanych nakładów.

Ocena skutków regulacji:

l. Wpływ na dochody i wydatki budżetu i sektora publicznego, rynek pracy, konkurencyjność wewnętrzną! zewnętrzną gospodarki. 

Projektowane regulacje nie będą miały wpływu na wydatki budżetu i sektora  publicznego.

Zwiększenie stawki dotacji do podręczników szkolnych powinno natomiast rozszerzyć krąg wydawców (poza kilku tradycyjnych partnerów ministerstwa) zainteresowanych podjęciem prac nad wydaniem podręczników do kształcenia zawodowego i ogólnozawodowego, , co nie pozostanie bez korzystnego wpływu na dochody budżetu, rynek pracy, a także wachlarz oferty i szeroko pój etą jakość produktu finalnego, jakim są podręczniki ww. kategorii. Przyczyni się zatem do zwiększenia konkurencyjności wewnętrznej w tym obszarze.

2. Wpływ na sytuację i rozwój regionalny.

Projektowane regulacje nie spowoduj ą żadnych następstw w tym zakresie.

Zakres konsultacji społecznych

Projektowane zmiany są zbieżne z oczekiwaniami artykułowanymi przez wydawców podręczników szkolnych, mających w swojej ofercie wydawniczej tytuły podlegające dotacjom przedmiotowym oraz postulatami wydawców podręczników akademickich zrzeszonych w Sekcji Wydawców Akademickich i Naukowych Polskiej Izby Książki. Ministerstwo jako projektodawca przekaże projekt rozporządzenia do konsultacji międzyresortowych oraz następujących związków zawodowych i partnerów społecznych:

1. Chrześcijański Związek Zawodowy "Solidarność im. Ks. Jerzego Popiełuszki"

2. Zarząd Główny Związku Nauczycielstwa Polskiego

3. Sekcja Krajowa Oświaty i Wychowania NSZZ „Solidarność"

4. Wolny Związek Zawodowy „Rada Poradnictwa"

5. Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność 80"

6. Zarząd Krajowy Związku Zawodowego Nauczycieli Średnich Szkół Leśnych w Polsce

7. Związek Zawodowy Pracowników Oświaty i Wychowania „Oświata"

8. Zarząd Główny Związku Rzemiosła Polskiego

9. Społeczne Towarzystwo Oświatowe

10. Zarząd Główny Związku Zakładów Doskonalenia Zawodowego

11. Zarząd Główny Stowarzyszenia Oświatowców Polskich

12. Ogólnopolskie Stowarzyszenie Kadry Kierowniczej Oświaty

13. Krajowa Izba Gospodarcza

14. Polska Konfederacja Pracodawców Prywatnych

15. Konfederacja Pracodawców Polskich

16. Polska Izba Książki

Przewidywane skutki finansowe

Proponowane zmiany rozporządzenia nie wywołują bezpośrednich skutków finansowych dla budżetu państwa z uwagi na konstrukcję podstawy prawnej nowelizowanego aktu wykonawczego , która uzależnia możliwość udzielania dotacji przedmiotowych od określenia tej pozycji w ustawie budżetowej.

Środki na dotacje do podręczników szkolnych i akademickich planowane są w częściach 30 i 38 budżetu państwa w dziale 150 „Przetwórstwo przemysłowe".

Zgodność z prawem Unii Europejskiej

Projektowane regulacje są objęte zakresem prawa Unii Europejskiej w kontekście warunków dopuszczalności pomocy publicznej dla przedsiębiorców i są zgodne z tym prawem. Na podstawie nowelizowanego rozporządzenia został opracowany Program Pomocowy pn.„Dotacje przedmiotowe do podręczników szkolnych i akademickich", zgłoszony Komisji Europejskiej. Proponowane zmiany rozporządzenia nie naruszają warunków określonych w tym programie.

RADCA PRAWNY

Monika Podgórska