Przywództwo – projekt kształcenia i doskonalenia dyrektorów. Wykład.
Dr hab. Grzegorz Mazurkiewicz

Dr hab. Grzegorz Mazurkiewicz zatytułował swój wykład „Przywództwo edukacyjne: ruchome piaski” i odnosząc się do tytułu wyjaśnił, że projekt „Przywództwo edukacyjne” jest na końcu fazy wstępnej i wchodzi w fazę pilotażu, zatem można na razie mówić jedynie o inspiracjach i planach na przyszłość. Wskazał, że na początek należy zadać sobie pytanie, po co zmieniać i wspierać dyrektorów, a odpowiedź, że po to, aby mogli wpływać pozytywnie na rozwój szkół, nie dla wszystkich jest oczywista. Kolejnymi pytaniami na które trudno znaleźć jednoznaczną odpowiedź są pytania o to, jakiej chcemy szkoły oraz jak sprawić, żeby szkoła była bliżej potrzeb uczniów. Szkoła oferuje czasem wizje świata, które nie przystają do współczesności, jednak trudno ją zmienić ze względu na pewne uwarunkowania kulturowe i na złożoność procesu podejmowania decyzji co do kształtu szkolnictwa. Odpowiedzialność szkół polega między innymi na znajdywaniu odpowiedzi na wyzwania współczesności, jednak często traci się ten cel z oczu, dlatego m.in. wsparcie dobrych przywódców szkół może pomóc oświacie lepiej reagować na zmieniający się świat. Wyzwania jakie stoją przed dzisiejszą szkołą, to na przykład konieczność znalezienia odpowiedzi na pytania o to, jak uczyć w społeczeństwie, w którym nie ma pracy, albo w świecie o różnorodnych wartościach.

Następnie Grzegorz Mazurkiewicz spróbował odpowiedzieć na część z tych pytań, mówiąc, że szkoła aby reagować na rzeczywistość, musi zmienić filozofię nauczania ukształtowaną w erze przemysłowej, która zakłada np. że dzieci to niedokończeni dorośli, że można podzielić uczniów na złych i dobrych, że wiedzę można kategoryzować, albo że proces uczenia się zachodzi tylko w głowie i tylko w szkole. Współczesna szkoła powinna wspierać ucznia w procesie uczenia się organizując mu do tego odpowiednie warunki, bazując na jego indywidualnych zdolnościach, pobudzając jego motywację do zdobywania wiedzy i organizacja tego całego procesu jest rolą dobrego przywódcy a kompetencje menadżerskie mają mu jedynie pomóc w łatwiejszym osiąganiu tych celów. Ponadto szkoła musi kształtować postawy obywatelskie, walczyć z nierównościami społecznymi i uczyć do demokracji. Dlatego dobry przywódca musi dbać o siebie zarówno jako intelektualista, czyli krytyczny obserwator rzeczywistości, jako aktywny obywatel oraz jako profesjonalista, która pomaga uczniom dochodzić do wiedzy.

Grzegorz Mazurkiewicz przeszedł w dalszej części do omówienia obecnej sytuacji dyrektorów szkół i kandydatów na dyrektorów, którzy nie mają często żadnego wsparcia. Brakuje dobrego systemu kształcenia dyrektorów oraz ścieżek rozwoju dla tych, którzy już pełnią obowiązki albo jako byli dyrektorzy mogliby podzielić się doświadczeniem z innymi. Celem projektu jest zmiana tej sytuacji, tak aby szkoła skoncentrowała swoje wysiłki na procesie uczenia się. Najpierw należy rozwiązać takie kwestie, jak np. kryteria wyboru dyrektorów czy prawne ograniczenia udziału dyrektorów w ewaluacji innych szkół, zaś do 2016 r. autorzy projektu chcą wprowadzić kompleksowe rozwiązania doskonalenia dyrektorów.

Następnie prelegent skoncentrował się na wyjaśnieniu samego pojęcia przywództwa, które stereotypowo rozumiane odbiega od idei przywództwa partycypacyjnego, czyli opartego na współpracy. Ponieważ szkoła ma przed sobą wiele różnorodnych zadań, to dyrektor szkoły powinien przede wszystkim wyzwalać w innych umiejętność jak najlepszego działania. Grzegorz Mazurkiewicz powiedział jednak, że zmiana wzorca przywódcy edukacyjnego jest bardzo trudna, mimo że mamy wiedzę na temat tego jaki powinien być dobry przywódca, czyli taki który pomaga wypracować wizję pracy szkoły, a nie narzuca ją, a także dzieli się przywództwem z innymi i zachęca do ciągłego dialogu. Według badań nauczyciele rozwijają się indywidualnie, a ponadto czują się bardzo samotni w swoich codziennych problemach w dydaktyce, rolą zaś dyrektora powinno być przełamywanie tej samotności i wspieranie współpracy między nauczycielami.

Grzegorz Mazurkiewicz wymienił jeszcze kilka cech dobrego dyrektora, wyjaśnił, że proces zmiany modelu przywództwa w szkołach będzie długotrwały i może potrwać ok. 20-25 lat, a następnie przeszedł do omówienia planu projektu. Założeniem projektu jest stworzenie wspólnego modelu przygotowania kandydatów na dyrektorów, wsparcia młodych dyrektorów i ich dalszego rozwoju, który realizowałby się w kilku obszarach takich jak przywództwo dla uczenia się, przywództwo w środowisku lokalnym, zarządzanie ludźmi, zarządzanie strategiczne i zarządzanie własnym rozwojem. Wszystkie elementy systemu tworzyłyby spójny model, a dyrektorowie mogliby sami planować swój rozwój, korzystając z nich według swoich potrzeb i zainteresowań. Na koniec Grzegorz Mazurkiewicz wymienił cechy, które wyróżniają projekt na tle innych inicjatyw, czyli odwołanie do idei przywództwa, mówienie o wartościach, odpowiednie dla dorosłych metody nauki i szereg wskazówek dla uczestników oraz poprosił OSKKO o pomoc zarówno poprzez zgłaszania uwag i sugestii, jak i udział w programie pilotażowym, chociaż nie będzie to dawało żadnych uprawnień.