<< powrót

Wybór, przygotowanie i wsparcie szkolnych liderów.
Sprawozdanie z sesji w ramach X Konferencji OSKKO 2.03.2013 r.

Cele sesji

Celem sesji było zebranie doświadczeń, opinii i dobrych praktyk odnoszących się do przygotowania i wsparcia szkolnych liderów (w szczególności dyrektorów, ale również nauczycieli), a także procesów ich wyboru. Dyskusja toczyła się wokół doświadczeń dyrektorów (uczestników sesji) związanych z procesem stawania się liderem. Kolejnym obszarem dyskusji był temat systemu wsparcia i przygotowania osób pełniących funkcje przywódcze w szkole, w tym wspierania i rozwoju kompetencji przywódczych nauczycieli.

Sesja odbywała się w ramach międzynarodowego projektu Europejska Sieć Przywództwa w Szkole (Europen Policy Network on School Leadership). W założeniach dyskusja posłużyć miała do wypracowania wniosków i rekomendacji związanych z powyższymi obszarami, które będą wykorzystane w pracach Sieci.

Uczestnicy sesji

W sesji uczestniczyło ok. 35-40 osób (przede wszystkim dyrektorzy szkół i placówek, a także przedstawiciele ośrodków doskonalenia nauczycieli, badacze). Wprowadzenie do sesji wygłosił Marek Pleśniar (OSKKO), Rafał Lew-Starowicz (IBE) przedstawił działania Instytutu Badań Edukacyjnych, dalej sesję poprowadził Tomasz Kasprzak (IBE).
 

Przebieg sesji

W ramach wprowadzenia Marek Pleśniar przedstawił założenia i cele umowy partnerskiej, jaką w ramach Europejskiej Sieci Przywództwa w Szkole podpisało IBE i OSKKO. Podkreślił szczególnie możliwość, jaką dla OSKKO jest formułowanie rekomendacji związanych z przywództwem szkolnym na poziomie inicjatyw wspólnotowych.

Kluczowym elementem sesji była dyskusja we wskazanych wyżej obszarach (wybór i wsparcie dyrektorów). Poprzedziła ją prezentacja IBE  odnosząca się do:

• zakresu działań Europejskiej Sieci Przywództwa w Szkole;

• aktualnych trendów w badaniu i rozwoju przywództwa szkolnego w Europie [m.in. przywództwo transformacyjne (transformational leadership), przywództwo rozproszone  (distributed leadership), przywództwo zorientowane na nauczanie (instructional leadership) oraz przywództwo systemowe (system leadership)].

Dyskusja na temat kwestii związanych z wyborem/rekrutacją dyrektora szkoły oraz wsparcia dyrektorów z perspektywy samych dyrektorów

Ze względu na dużą liczbę uczestników, przy ograniczonym czasie sesji dyskusja przebiegała w następujący sposób – najpierw uczestnicy byli proszeni o wymianę doświadczeń w parach na wybrany temat, jednocześnie spisywali wnioski z tych rozmów. Następnie moderator zbierał spisane wnioski  i prosił o podzielenie się nimi na forum.

Poniżej przedstawiamy pojawiające się zagadnienia odnoszące się do dobrych praktyk oraz wyzwań związanych z problematyką przywództwa szkolnego. Są one formułowane na różnym poziomie szczegółowości i mają różnych adresatów: MEN, ORE, jednostki samorządu terytorialnego, kuratoria oświaty, instytucje zajmujące się doskonaleniem zawodowym, OSKKO, wreszcie same szkoły – dyrektorzy i nauczyciele.

1.      Doświadczenia uczestników i wnioski związane z wyborem liderów

Można wskazać na kilka przywoływanych przez uczestników wątków w dyskusji:

• Dyrektorzy wskazywali, iż kluczowa w tym obszarze jest nie zmiana prawa, ale zmiana świadomościowa co do roli dyrektora w procesie uczenia się uczniów oraz zarządzania szkołą jako instytucją publiczną;

• W kontekście przedstawianej na sesji idei przywództwa rozproszonego - dyrektor nie tylko powinien szerzej delegować odpowiedzialność innym, ale jednocześnie sam powinien widzieć sensowność takich rozwiązań. Oznacza to także zmianę kultury zarządzania całej szkoły – nauczyciele też powinni być gotowi przyjąć odpowiedzialność za prowadzenie szkoły;

• W procesie stawania się liderem ( byciem nim na co dzień) zasadniczą rolę odgrywają inni liderzy (dyrektorzy). Jak to ujął jeden z uczestników: „Nikt nie da dyrektorom tego czegoś (wiedzy, wymiany doświadczeń, także wsparcia psychicznego), tylko inni dyrektorzy”;

• Prawne regulacje związane z wyborem dyrektora umożliwiają prawidłowy przebieg tego procesu. Uczestnicy podkreślali, że sporym wyzwaniem jest natomiast kwestia samego konkursu na dyrektora;

• Kluczowy jest pierwszy rok stawania się dyrektorem. Zdobywanie doświadczenia okazuje się najważniejsze. Istotna tu jest rola innych dyrektorów (życzliwych, krytycznych przyjaciół). Istotne są warunki, w jakich ma to miejsce: „W moim przypadku ogromną rolę odegrało właśnie OSKKO – mogłam bez lęku i szczerze podzielić się własnymi rozterkami, trudnościami i uzyskać pomoc, radę. Ważne tu jest, że na forum OSKKO nie konkurujemy ze sobą, jak to mam miejsce we własnych miejscowościach”;

• Bycie dyrektorem to konieczność uczenia się przez całe życie. Dyrektor musi być dobrze przygotowany. W związku z tym szkolenie i doskonalenie tych, co już nimi są, jest konieczne, przy jednoczesnym jak najlepszym przygotowaniu kandydatów na dyrektorów;

• W kontekście wymiany doświadczeń i wiedzy ważne jest, żeby dyrektorzy zapraszali nauczycieli w celu zapoznania ich z dobrymi praktykami we własnych szkołach (wymiana doświadczeń, uczenie się od siebie na poziomie pojedynczej placówki). Na kolejnym poziomie wartościowa jest wymiana doświadczeń miedzy szkołami (wizyty studyjne);

• Wartościowe i uczące są inicjatywy oddolne – „OSKKO to samoistna grupa wsparcia, która sie samoistnie zinstytucjonalizowała”. Ponadto uczestnicy wskazywali na różne programy w ramach CEO, np. Akademia Szkół Uczących się (SUS) jako przykład inicjatyw oddolnych, samodzielnych, nie zapisanych w prawie oświatowym– „Ważne chyba jest, żeby to nie było nakazowe, nie odgórne”;

• Uczestnicy wskazywali jednocześnie na trudności związane w kursami kwalifikacyjnymi: „Kurs kwalifikacyjny organizuje się tak, aby trwał jak najkrócej. Praktyka jest szczątkowa. Adepci powinni mieć szanse przez dłuższy czas poznać, czy chcą, czy nadają się do bycia dyrektorem”. Uczestnicy postulowali, aby obserwacja miała miejsce w kilku szkołach. Obserwujący powinien mieć możliwość przyjrzenia się pracy dyrektora w różnych kontekstach i zobaczenia różnych stylów zarządzania szkołą.

2.      Doświadczenia i wnioski związane ze wsparciem dyrektorów

W tym obszarze pojawiły się następujące wątki:

• Konieczność przygotowania, a potem wspierania liderów przez cały okres ich pracy zawodowej. Rynek szkoleń jest w Polsce stosunkowo rozbudowany, kluczowe wydaje się posiadanie przez liderów wiedzy, jakie szkolenia wybierać, a jakie nie. Dla dyrektorów pomocna byłaby baza np. akredytowanych szkoleń (np. przez ORE, OSKKO);

• Same spotkania o charakterze wymiany doświadczeń, dobrych praktyk, uczenia się od siebie powinny mieć miejsce pomiędzy dyrektorami, którzy nie rywalizują ze sobą. Oznacza to w praktyce wsparcie pomiędzy dyrektorami z innych miejscowości. „Ja dzięki OSKKO takie rzetelne informacje  i wsparcie otrzymuję”;

• Kolejna kwestia to współpraca dyrektorów z kuratorium oraz konieczność uzyskania odpowiedniego wspomagania ze strony lokalnego kuratorium dla szkół i samych dyrektorów. „W moim mieście wojewódzkim, pomijając szczegóły z czego to wynika, to ciężko o wsparcie, i łatwiej mi zadzwonić z pytaniem do innego niż własne kuratorium”;

• Część uczestników postulowała powrót do praktyk, jakimi były tematyczne zespoły wsparcia oraz wspierająca rola konferencji metodycznych dla nauczycieli, które kiedyś na szeroką skalę organizowały kuratoria. „Do tego należy wracać, bo to wspiera nauczycieli i przez to całą szkołę i łatwiej wtedy o sensowne przywództwo także nauczycieli”;

• Na koniec pojawiło się oczekiwanie co do realizacji programu wsparcia szkół: „Potrzebujemy sensownej reformy doskonalenia i wreszcie wystartowania na poważnie z projektem systemowego wsparcia szkół. W skrócie można powiedzieć, że nadzór zewnętrzny, szczególnie ewaluacja rozwinęła się w ostatnich latach, a doskonalenie póki co kuleje”.
   

Podsumowanie

Warto podkreślić aktywność i duże zainteresowanie uczestników sesji samą tematyką, jak i dyskusją. Sesję należy traktować raczej nie jako zakończony proces formułowania uwag i rekomendacji, ale początek dyskusji dotyczącej wyboru i wsparcia liderów w szkołach. Ta dyskusja wymaga struktury i ram czasowych w ramach partnerstwa OSKKO i IBE w projekcie Europejska Sieć Przywództwa w Szkole.